Zapraszamy na nasz profil!

Archiwa

Archiwum wpisów

Dojrzałość szkolna dziecka

Koniec wieku przedszkolnego i pierwszy rok pobytu w szkole jest okresem szczególnie istotnym dla dalszego rozwoju dziecka.

Wraz z rozpoczęciem ubiegłego roku szkolnego w życie weszły nowe przepisy oświatowe. Obecnie obowiązkiem szkolnym objęte są wszystkie dzieci sześcioletnie.

Wstąpienie do szkoły to wielka zmiana w życiu dziecka. Przejście od dominującej w okresie przedszkolnym działalności zabawowej do nauki szkolnej oznacza dla niego pojawienie się poważnego obowiązku osobistego i społecznego. Od chwili pójścia do szkoły zmienia się gruntownie codzienny tryb życia i zajęć dziecka: musi o czasie wstawać i wychodzić do szkoły, wykonywać prace przewidziane przez program szkolny, stosować się do regulaminu szkoły i dobrze opanować wiadomości i umiejętności przewidziane programem nauczania. Wkroczenie do szkoły wiąże się również z koniecznością nawiązywania przez dziecko kontaktów z grupą rówieśniczą.

Sprostanie przez dziecko wymaganiom szkolnym wymaga osiągnięcia przez niego odpowiedniego poziomu dojrzałości szkolnej, która najogólniej mówiąc jest gotowością dziecka do rozpoczęcia nauki w szkole. Dojrzałość szkolną można ujmować jako „moment” równowagi między wymaganiami szkoły a możliwościami rozwojowymi dziecka, albo też dynamicznie – jako długotrwały proces przemian psychofizycznych, który prowadzi do przystosowania się dziecka do szkolnego systemu nauczania początkowego.

Dojrzałość szkolna nie jest więc uwarunkowanym biologicznie etapem samorzutnego rozwoju, lecz składają się na nią różnorodne doświadczenia dziecka w sferze motorycznej, umysłowej, emocjonalnej i społecznej.

Ocena stopnia dojrzałości szkolnej jest zarazem oceną poziomu rozwoju dziecka w danym momencie tj. gotowości do rozpoczęcia nauki w szkole, uzależnionej m.in. od dotychczasowego biegu życia dziecka, od tego czy uczęszczało ono czy też nie do przedszkola, czy miało okazję współdziałać z rodzeństwem lub z innymi dziećmi w najbliższym otoczeniu, czy dorośli zaspokajali jego potrzeby poznawcze i uczuciowe, czy stawiano mu wymagania dostosowane do jego możliwości a jednocześnie rozwijające pożądane społecznie formy zachowania. Poziom więc ogólnego rozwoju dzieci oraz stopień ich dojrzałości do podjęcia nauki w szkole są bardzo nierówne, gdyż uzależnione są od spełnienia tych wszystkich czynników.

Badania prowadzone w różnych krajach pozwalają stwierdzić, iż istotny wpływ na rozwój ogólny dzieci, a w szczególności na sferę społeczno – moralną i intelektualną, oraz na karierę szkolną ma przede wszystkim: środowisko rodzinne lub opiekuńcze. Na drugim miejscu znajdują się czynniki dydaktyczno – pedagogiczne (programy nauczania, treści i metody nauczania); następnie nauczyciel jako osoba znacząca dla młodych oraz grupy rówieśnicze.

Dojrzałość dziecka do nauki szkolnej ma duże znaczenie. Od niej zależy start dziecka w nauce, jego powodzenie lub niepowodzenie, chęć do nauki lub zniechęcenie. Przygotowując dziecko do szkoły trzeba dążyć do wyeliminowania czynników, które mogą spowodować niepowodzenia w nauce. Nie oznacza to jednak, że dziecko nie powinno spotykać się z niepowodzeniem, ani przed koniecznością wykonywania zadania przekraczającego jego możliwości.

Rola rodziców i nas nauczycieli polega na:

– dbałości o zdrowie fizyczne dziecka (kontrola lekarska, stosowanie się do wskazań lekarzy specjalistów itp.)

– kształtowaniu prawidłowej wymowy, rozwoju słownictwa ( rozmowy, częste kontakty z dzieckiem, zapewnienie mu towarzystwa rówieśników)

– rozwijaniu logicznego myślenia, zapamiętywania (poprzez pobudzanie do obserwacji – rozmowy na określone tematy, wyjaśnienia, wyciąganie wniosków, interpretowanie widzianych zjawisk i rzeczy)

– wyrabianie umiejętności słuchania, koncentracji uwagi – poprzez polecenie wykonywania drobnych zajęć wymagających uwagi i żądanie, aby dziecko zaczętą pracę zawsze kończyło

– wyrobienie umiejętności spostrzegania istotnych szczegółów, analizowania i syntetyzowania – w czasie gier i zabaw (gry kostkowe, domino, historyjki obrazkowe, układanki z klocków)

– dbałość o prawidłowy rozwój ruchowy dziecka

– ćwiczenia sprawności rąk ( rysowanie, kalkowanie, zamalowywanie książeczek malowanek, lepienie z plasteliny, wycinanie nożyczkami wg wzoru)

– nauczenie poszanowania pomocy szkolnych – poprzez przyzwyczajenie dziecka do utrzymania porządku w zabawie

– rozbudzenie zainteresowania szkołą, nauką poprzez odpowiednio prowadzone rozmowy

– przygotowanie do samodzielności w obsługiwaniu siebie (ubieranie, zawiązywanie sznurowadeł itp.)

– wyrobienie umiejętności współżycia w grupie

– stworzenie odpowiednich warunków do odrabiania lekcji (zapewnienie dziecku spokoju, miejsca do odrabiania lekcji, uregulowania trybu życia: sen, posiłki, wypoczynek)

Rodzice często są przekonani, iż wystarczy umiejętność czytania, liczenia i pisania, by mieć sukcesy w szkole. Natomiast na powodzenie szkolne wpływa wiele czynników wzajemnie z sobą powiązanych. Czy siedmiolatek chętnie będzie chodzić do szkoły? Czy w trakcie nauki czekają go sukcesy, czy porażki? Czy jest gotowy do podjęcia nowych wyzwań? W dużej mierze zależy to od stopnia jego rozwoju w czterech sferach: umysłowej, społecznej, emocjonalnej i fizycznej.

Dojrzałość umysłowa dziecka przejawia się w zainteresowaniu nauką, zwłaszcza czytaniem, pisaniem, liczeniem, zaciekawieniem zjawiskami zachodzącymi w najbliższym otoczeniu. Dziecko dojrzałe umysłowo potrafi skupić uwagę przez dłuższy czas na tej samej czynności, potrafi z uwagą śledzić treść opowiadanej czy czytanej bajki. Jego mowa jest poprawna pod względem artykulacyjnym, a słownictwo jest na tyle bogate, że bez problemu potrafi porozumiewać się z innymi. Nie ma problemów ze zrozumieniem przekazywanych wiadomości, poleceń, instrukcji czy treści czytanego opowiadania. Dziecko ma już pewien bagaż doświadczeń, spostrzeżeń, który umożliwia mu rozwój wyobraźni i myślenia pojęciowego. Dziecko dojrzałe do szkoły potrafi doprowadzić rozpoczętą pracę do końca, bo ciekawi go wynik swoich poczynań. O poziomie umysłowym dziecka mogą świadczyć jego rysunki. Rysunki dzieci dojrzałych są bogate w treść, kolory, zawierają dużo szczegółów, są prawidłowo rozmieszczone na kartce. Przy odwzorowywaniu zachowany jest właściwy kierunek, od lewej do prawej krawędzi kartki i z góry na dół. Oceniając dojrzałość umysłową dziecka, bierze się pod uwagę również, poziom rozwoju percepcji wzrokowej i koordynacji wzrokowo – ruchowej, oraz analizy i syntezy słuchowej. Te funkcje w dużej mierze decydują o opanowaniu umiejętności czytania i pisania.

Dziecko dojrzałe społecznie prawidłowo nawiązuje kontakty z rówieśnikami i dorosłymi, potrafi współżyć w zespole, przestrzegać reguł życia w zbiorowości, przestrzegać zawartych umów. Charakteryzuje go zdyscyplinowanie, obowiązkowość, samodzielność. Samodzielność dotyczy nie tylko czynności samoobsługowych jak ubieranie się, mycie, czesanie, ale dotyczy to także samodzielnego przygotowania się do lekcji, spakowania tornistra oraz samodzielnego podejmowania prawidłowych decyzji w różnych sytuacjach społecznych i rozeznania, co jest dobre, a co złe (np. że nie wolno krzywdzić innych, niszczyć cudzej własności, przywłaszczać sobie znalezionych rzeczy). Dziecko, które osiągnęło dojrzałość społeczną dobrze się czuje w nowym środowisku szkolnym, z chęcią podejmuje zadania na rzecz innych. Przejawem niedojrzałości społecznej jest stałe absorbowanie uwagi nauczyciela, domaganie się ciągłego wyróżniania i dążenie do uprzywilejowanej pozycji w klasie. Dzieci niedojrzałe społecznie mogą też izolować się od grupy, stronić od kolegów, unikać wspólnych zabaw łatwo poddawać się dominacji kolegów, wykazywać bierność, nieśmiałość, lękliwość, małomówność.

Dojrzałość emocjonalna to zdolność do przeżywania bogatego i zróżnicowanego świata uczuć, to odpowiednia do wieku umiejętność panowania nad swoimi emocjami i kontrolowania ich. Impulsywność reakcji u siedmiolatka ulega obniżeniu, zaś czas przeżywania różnych stanów wydłuża się. Uczeń dojrzały emocjonalnie odczuwa więź ze swoją grupą, z klasą, z panią. Przeżywa różne radości i smutki związane z życiem klasy. Dojrzały emocjonalnie siedmiolatek prawidłowo reaguje na pozytywne bądź negatywne uwagi dotyczące zachowania i postępów w nauce, nie załamuje się z byle powodów. Dziecko niedojrzałe emocjonalnie jest wybuchowe, drażliwe, agresywne, złości się lub płacze z błahego powodu, często popada w konflikty z kolegami. Może też być zahamowane, zalęknione, niepewne, napięte, nadwrażliwe, płaczliwe. Taki typ dziecka boi się głośniejszych uwag nauczyciela nawet, gdy nie dotyczą ich samych. Czasami skarżą się na bóle głowy, brzucha, bezsenność, bywa, że przed wyjściem do szkoły mają wymioty, biegunkę. Aby siedmiolatek nie czuł się obco w klasie i na przerwach, musi zaprzyjaźnić się z nowymi kolegami.

Dojrzałość fizyczna to ogólna sprawność organizmu i zdrowie dziecka. Dziecko szkolne dysponować musi odpowiednim zasobem sił fizycznych i odpornością na zmęczenie. Wielogodzinne siedzenie w ławce, noszenie ciężkiego tornistra szkolnego i wykonywanie różnych zadań umysłowych jest trudne nawet dla dziecka zdrowego, silnego i sprawnego. Przy takich czynnościach jak pisanie, rysowanie, wycinanie, wydzieranie, konstruowanie i innych pracach plastyczno-technicznych potrzebna będzie dziecku dobra sprawność rąk, koordynacja ruchowa i koordynacja ruchowo-wzrokowa. W przeciwnym wypadku ruchy będą powolne, nieharmonijne, sztywne, kanciaste, mało precyzyjne. Mogą też występować współruchy, czyli niepotrzebne ruchy służące rozładowaniu nadmiernego napięcia np. poruszanie językiem przy pisaniu lub rysowaniu. Dziecko o prawidłowym rozwoju ruchowym potrafi przez chwilę stać na jednej nodze, skakać na jednej nodze, przeskakiwać przez przeszkody. Potrafi sprawnie i szybko biegać, przy czym ruchy rąk i nóg są zharmonizowane. Dobra koordynacja ruchowa umożliwia mu jazdę na rowerze, rolkach czy nartach.

Dla każdego siedmiolatka dobry start w klasie pierwszej jest ogromnie ważny. Wpływa na ukształtowanie się pozytywnego stosunku do szkoły, do nauki, do nauczycieli, na wyrabianie u dziecka właściwej pozycji w zespole klasowym oraz decydująco wpływa na pojęcie powodzenia w szkole. U większości dzieci uczęszczających do przedszkola gotowość do podjęcia nauki szkolnej dokonuje się niepostrzeżenie i nie wymaga specjalnych zabiegów ani ze strony rodziców, ani ze strony nauczycieli. Bowiem cała praca wychowawcza przedszkola, od najmłodszych grup, zmierza do zapewnienia dziecku dobrego startu w szkole.

Na koniec podam państwu kilka ćwiczeń mających na celu usprawnienie percepcji wzrokowej, słuchowej i czynności manualnych, które możecie państwo wykorzystać podczas codziennych zabaw z dziećmi, a które z pewnością przyczynią się do osiągnięcia gotowości szkolnej waszych dzieci.

Usprawnianie percepcji wzrokowej:

dobieranie par jednakowych obrazków (dobieranki, loteryjki, domino),

wskazywanie różnic i podobieństw na materiale obrazkowym i geometrycznym,

odtwarzanie z pamięci układów elementów,

układanie obrazków z części oraz według instrukcji słownej,

układanie obrazków i kompozycji z figur,

dobieranie części figur geometrycznych do całości,

budowanie według wzoru kompozycji z klocków,

wyszukiwanie i dobieranie jednakowych wzorów literopodobnych i literowych,

rozpoznawanie i nazywanie liter, wyszukiwanie lub skreślanie liter w tekście,

uzupełnianie liter w wyrazie, lepienie z plasteliny lub układanie liter z drutu,

czytanie i układanie wyrazów i zdań.

Usprawnianie percepcji słuchowej:

rozwiązywanie zagadek słuchowych,

ćwiczenia rytmiczne: rymowanki, piosenki,

ćwiczenia pamięci słuchowej: wyliczanki, wierszyki, powtarzanie sylab, wyrazów i zdań,

odtwarzanie rytmu i wiązanie go z układem przestrzennym,

zabawy z rymami: dobieranie rymujących się wyrazów, tworzenie rymów,

analiza i synteza zdań: liczenie wyrazów, układanie zdań dłuższych,

ćwiczenia i zabawy związane z analizą wyrazów na sylaby i syntezą sylab w wyraz,

rozpoznawanie głoski w nagłosie, śródgłosie i wygłosie wyrazów,

wyszukiwanie obrazków na daną głoskę,

ćwiczenia w analizie i syntezie głoskowej wyrazów 3 i 4- głoskowych oraz dłuższych,

ćwiczenia w czytaniu i układaniu wyrazów i zdań.

Usprawnianie czynności manualnych:

zabawy paluszkami,

pisanie po śladzie, obrysowywanie konturów,

zabawy rytmiczne, gra na instrumentach,

rytmiczne kreślenie wzorów, zabawy metodą dobrego startu,

wykonywanie czynności precyzyjnych: wiązanie, nawlekanie, sznurowanie,

układanie kompozycji z drobnych elementów,

malowanie palcami i pędzlem dużych wzorów,

wycinanie, wydzieranie, lepienie, pieczątkowanie i inna działalność plastyczna,

kreskowanie, kopiowanie i kalkowanie ołówkiem lub kredką,

rysowanie wzorów literopodobnych kreskowych, kolistych, falistych i pętelkowych.

W celu zbadania dojrzałości dziecka można spróbować odpowiedzieć sobie na zamieszczone poniżej pytania. Należy odpowiadać rzetelnie i notować pytania, na które odpowiadamy twierdząco lub przecząco.

Oto lista pytań:

1. Czy twoje dziecko zna:

– imię i nazwisko,

– adres zamieszkania,

– imiona rodziców,

– nazwę zawodu rodziców, jeśli pracują,

– nazwy zwierząt domowych,

– nazwę pór roku, dni tygodnia?

2. Czy potrafi:

– powiedzieć, jak brzmi pierwsza i ostatnia głoska w prostych słowach: woda, rower, lody,

– wymówić prawidłowo wszystkie wyrazy (nie ma wady wymowy),

– powtórzyć dłuższe słowa np. hipopotam, kaloryfer?

3. Czy rozpoznaje przewidziane programem litery alfabetu?

4. Czy pod koniec zerówki umie przeczytać prosty nowy tekst (np.: To jest dom. Ola ma psa.)?

5. Czy rysując posługuje się zawsze tą samą ręką (prawą lub lewą)?

6. Czy prawidłowo trzyma ołówek (chwyt pęsetkowy – między palcem wskazującym i kciukiem, lekko oparty na palcu środkowym jak na siodełku)?

7. Czy widząc wzór potrafi go odwzorować, umie narysować znaki podobne do liter?

8. Czy jest w stanie narysować rysunek człowieka zaznaczając głowę, tyłów, ręce, palce i inne szczegóły?

9. Czy umie narysować rysunek, na którym coś się dzieje (np. Chłopiec bawi się piłką)?

10. Czy, kolorując obrazki, nie wychodzi poza ich kontur?

11.Czy dobrze zapamiętuje wierszyki i piosenki?

12. Czy potrafi skakać na jednej nodze, rzucać i łapać piłkę?

13. Czy umie ubrać się bez pomocy dorosłego, wiązać sznurowadła, zapiąć guziki?

14. Czy sprawnie posługuje się nożycami, tnie po linii prostej, falistej i łamanej?

15. Czy umie opowiedzieć, co wydarzyło się w domu lub w przedszkolu, posługując się prawidłowo zbudowanymi zdaniami?

16. Czy potrafi określić, których elementów jest więcej, a których mniej?

17. Czy rozpoznaje cyfry od 1 – 10 i potrafi na konkretach, np. patyczkach wykonać proste działania, np.

5 + 2 =

9 – 2 =

oraz wstawić odpowiedni znak matematyczny: <, >, =, np.

8 7

9 4

18. Czy umie powstrzymać się od głosu, gdy pytanie jest skierowane do innego dziecka?

19. Czy rozumie i wykonuje polecenia skierowane do całej grupy?

20. Czy umie pracować w grupie dzieci wykonując wspólne zadanie, np. budowanie z klocków?

21. Czy potrafi bez rozpaczy rozstać się z rodzicami lub babcią czy nianią?

22. Czy potrafi zwrócić się do dorosłego z prośbą lub pytaniem?

23. Czy jest w stanie skoncentrować się na wykonywanym zadaniu przez 30 minut?

24. Czy umie nazywać swoje emocje, np. co go cieszy, złości, czego się boi?

Jeśli na wszystkie pytania pod koniec zerówki rodzic odpowiada twierdząco można przypuszczać, że dziecko osiągnęło dojrzałość szkolną i jest dobrze przygotowane do podjęcia obowiązków szkolnych.

Literatura:

H. Filipczuk „Zapobiegamy trudnościom i niepowodzeniom szkolnym”

A. Kargulowa „Dojrzałość szkolna a jakość startu edukacyjnego”

M. Pelcowa „Uspołecznienie dzieci rozpoczynających naukę szkolną”

B. Wilgocka – Okoń „Dojrzałość szkolna dzieci a środowisko”

Podstawy pedagogiki przedszkolnej pod red.M.Kwiatowskiej

Psychologia rozwojowa dzieci i młodzieży pod red. M. Żebrowskiej

B. Wilgocka – Okoń : „O Badaniu dojrzałości szkolnej”,

Szczyrba D.: „Czynniki wpływające na poziom dojrzałości szkolnej”,.

Opracowała:

Ewa Drzycimska

Comments are closed.