Okres przedszkolny to czas, gdy dziecko poprzez kontakt z rówieśnikami oraz dzięki oddziaływaniom wychowawczym dorosłych, uczy się skomplikowanego świata uczuć. Odkrywa, czym są emocje, poznaje ich głębie, zaczyna je nazywać i okazywać innym.

Emocje dzieci w wieku przedszkolnym są jeszcze niestałe – łatwo powstają, trwają krótko i szybko się zmieniają. Oprócz ruchów i mimiki, do wyrażania uczuć dzieci włączają reakcje werbalne.

Osiągnięcie przez dziecko pełnej dojrzałości emocjonalnej jest procesem długotrwałym i nie kończy się w okresie przedszkolnym.

Dzieci w wieku 2 – 3 lat uczą się autonomii, chcą samodzielnie jeść, ubierać się, dbać o własną higienę; porażki w osiąganiu tej niezależności rodzą w dziecku zwątpienie we własne zdolności i poczucie wstydu.

By 2/3 latek mógł przejść na kolejny poziom rozwoju zachęcajmy go do samodzielności.

Chwalmy, gdy mówi „ja sam”. Pomagajmy, gdy jest mało zaradny. Pokazujmy nawet małe sukcesy w byciu niezależnym. Nie zawstydzajmy, gdy czegoś nie potrafi.

Dzieci w wieku 4 – 5 lat chcą podejmować inicjatywę we wszystkich swoich działaniach, próbują wziąć odpowiedzialność za sprawy, które często przekraczają ich aktualne możliwości; ponieważ cele dziecka często różnią się od celów dorosłych, wynikające stąd konflikty wzbudzają w nim poczucie winy; musi ono utrzymać swoje „poczucie inicjatywy”, a równocześnie nauczyć się nie łamania praw wyznaczonych przez dorosłych lub celów innych osób.

Zachęcajmy 4/5 latka do rozwijania pomysłów. Chwalmy go, gdy podejmuje inicjatywę w działaniu.

Pomagajmy, gdy zaczyna wątpić w swoje możliwości. Pokazujmy nawet małe sukcesy w „byciu dorosłym”. Nie zawstydzajmy, gdy czegoś nie potrafi.

Dzieci 6 letnie doskonalą ważne społeczne i szkolne sprawności. Uczą się współpracy, zdrowej rywalizacji, nabywają umiejętności szkolne. Stale porównują siebie z rówieśnikami. Porażka w zdobywaniu tych cech prowadzi do poczucia niższości i braku pewności siebie. W tym okresie zwracajmy szczególną uwagę na wzmacnianie samooceny.

Rozwój społeczny powiązany jest ściśle z rozwojem emocji u przedszkolaka. W przedszkolu zakres i jakość tych kontaktów się zwiększa. Dziecko stopniowo wdraża się do przestrzegania zasad współżycia w grupie, uczy się zachowywać w zróżnicowanych sytuacjach przedszkolnych, ma możliwość pełnienia różnych ról społecznych.

W młodszym wieku przedszkolnym dzieci charakteryzują się dużym egocentryzmem i subiektywizmem. W kontaktach z innymi kierują się własnym punktem widzenia, osobistym dążeniem i pragnieniem. Przeszkodą w układaniu wzajemnych relacji jest trudność dzielenia się zabawkami. Powyżej 5 roku życia dzieci stają się bardziej uspołecznione. Potrafią lepiej współdziałać ze sobą ale w ich zachowaniu występuje upór, agresywność i negatywizm. Częste są nieporozumienia z innymi dziećmi i konflikty z dorosłymi.

Dziecko nie rodzi się z gotowym repertuarem reakcji emocjonalnych jak i społecznych.

Uczy się ich w toku nabywania indywidualnego doświadczenia, w którym my dorośli mamy swój udział.

Jak my jako rodzice/wychowawcy możemy wspomóc rozwój emocjonalno-społeczny:

    ›  Nie utrwalajmy i nie nagradzajmy zachowań, które świadczą o niedostatecznym

rozwoju emocjonalnym (dąsanie, wymuszanie, napady złości);

   › Często rozmawiajmy o uczuciach (dziecko  powinno rozpoznawać własne uczucia i potrzeby oraz mówić o nich,);

    ›  Pamiętajmy: emocjom nigdy nie należy zaprzeczać! Akceptuj uczucia, słuchaj bardzo uważnie;

    ›  Uczmy, jak radzić sobie z porażką;

    ›  Uczmy słuchania;

   ›  Pokazujmy różne punkty widzenia –patrzenie na świat oczami innych jest jedną z cech wysokiej inteligencji emocjonalnej (dziecko powinno zrozumieć , że każdy ma swoje potrzeby często odmienne niż jego własne);

    ›  Dzielmy się swoimi uczuciami;

    ›  Opisujmy zachowanie i jego skutki, oddzielaj sprawcę od czynu;

    ›  Uczmy, że niewypowiedziane emocje są źródłem konfliktów;

    ›  Chwalmy jak najczęściej;

  › Podkreślajmy konsekwencje wynikające z dobrego i złego postępowania dziecka, unikajmy natomiast stosowania kar;

  › Nauczmy  korzystać z działań zmierzających do wyregulowania przykrego stanu emocjonalnego (kącik wyciszenia, skrzynka złości);

   ›  Nie wprowadzajmy niepotrzebnie elementów rywalizacji i wyścigu liczy się efekt a nie dominowanie nad innymi;

   ›  Pomagajmy, podpowiadajmy ale nie wyręczajmy;

   ›  Nie zawstydzajmy, gdy czegoś nie potrafi.

Opracowanie: Karolina Wiśniewska

Literatura:

A. Klim-Klimaszewska „Pedagogika przedszkolna”,

A. Wentrych „Emocjonalne abecadło. O znaczeniu funkcjonowania emocjonalnego i społecznego dziecka dla dobrego startu w szkole.” BP nr 6.213/2019