„Przygotowanie dziecka do nauki w szkole – dojrzałość szkolna”
Dziecko rozpoczynające naukę szkolną winna cechować tzw. dojrzałość szkolna.

     Według prof. S.Szumana to osiąganie przez dziecko takiego poziomu rozwoju fizycznego, społecznego i psychicznego, który czyni je wrażliwym i podatnym na systematyczne nauczanie i wychowanie w klasie pierwszej. Według W. Okonia to osiąganie przez dziecko takiego stopnia rozwoju umysłowego, emocjonalnego, społecznego i fizycznego jaki umożliwia mu udział w życiu szkolnym i opanowanie treści programowych klasy pierwszej.

    Dojrzałość szkolna nie jest uwarunkowanym biologicznie etapem samorzutnego rozwoju, lecz składają się na nią różnorodne doświadczenia dziecka w sferze motorycznej, umysłowej, emocjonalnej i społecznej. Ocena stopnia dojrzałości szkolnej jest zarazem oceną poziomu rozwoju dziecka w danym momencie. Ocena ta dokonuje się jednak z określonego punktu widzenia-gotowości do rozpoczęcia nauki w szkole, uzależnionej m.in. od dotychczasowego biegu życia dziecka, od tego, czy uczęszczało ono, czy też nie do przedszkola, czy miało okazję współdziałać z rodzeństwem lub z innymi dziećmi najbliższym otoczeniu, czy dorośli zaspokajali jego potrzeby poznawcze i uczuciowe, czy stawiano mu wymagania dostosowane do jego możliwości, a jednocześnie rozwijające pożądane społeczne formy zachowania.

     Okres przedszkolny charakteryzuje się dużą plastycznością o podatnością na wpływy środowiska i wychowania. W tym okresie kształtują się też cechy osobowości, decydujące o stosunku ludzi i świata. Dlatego też, to przede wszystkim od rodziców i nauczycieli zależy, czy wykształcą w dziecku chęć współdziałania z innymi. Inaczej mówiąc, dojrzałość szkolna jest wynikiem prawidłowego kierowania rozwojem dziecka w wieku przedszkolnym.

     Dojrzałość szkolna to gotowość dziecka do rozpoczęcia systematycznej nauki, to gotowość do wejścia w nowe obowiązki i nowe środowisko. Tym pojęciem określa się zarówno dojrzałość fizyczną jak i umysłową, społeczną i emocjonalną.

Dojrzałość umysłowa dziecka przejawia się w zainteresowaniu nauką, zwłaszcza czytaniem, pisaniem, liczeniem, zaciekawieniem zjawiskami zachodzącymi w najbliższym otoczeniu,. Dziecko dojrzałe umysłowo potrafi skupić uwagę przez dłuższy czas na tej samej czynności, potrafi z uwagą śledzić treść opowiadanej czy czytanej bajki. Jego mowa jest poprawna pod względem artykulacyjnym, a słownictwo jest na tyle bogate, że bez problemu potrafi porozumiewać się z innym. Nie ma problemów ze zrozumieniem przekazywanych wiadomości, poleceń, instrukcji czy treści czytanego opowiadania, bajki, lektury. Dziecko 7 letnie ma już pewien bagaż doświadczeń, spostrzeżeń, który umożliwia mu rozwój wyobraźni i myślenia pojęciowego. Dziecko dojrzałe do szkoły potrafi doprowadzić rozpoczętą pracę do końca, bo ciekawi go wynik swoich poczynań.

O poziomie umysłowym dziecka mogą świadczyć jego rysunki. Rysunki dzieci dojrzałych są bogate w treść, kolory, zawierają dużo szczegółów, są prawidłowo rozmieszczone na kartce. Przy odwzorowywaniu zachowany jest właściwy kierunek, od lewej do prawej krawędzi kartki i z góry na dół. Oceniając dojrzałość umysłową dziecka, bierze się pod uwagę również poziom rozwoju percepcji wzrokowej i koordynacji wzrokowo-ruchowej, oraz analizy i syntezy słuchowej. Te funkcje w dużej mierze decydują o opanowaniu umiejętności pisania i czytania.

Dziecko dojrzałe społecznie prawidłowo nawiązuje kontakty z rówieśnikami i dorosłym, potrafi współżyć w zespole, przestrzegać reguł życia w zbiorowości, przestrzegać zawartych umów. Charakteryzuje go zdyscyplinowanie, obowiązkowość, samodzielność. Samodzielność dotyczy nie tylko czynności samoobsługowych jak ubieranie się, mycie, czesanie, ale dotyczy także samodzielnego przygotowania się do lekcji, spakowania tornistra, a także samodzielnego podejmowania prawidłowych decyzji w różnych sytuacjach społecznych (np. przy przechodzeniu przez jezdnię). Od 7 latka wymaga się zrozumienia prostych sytuacji społecznych i rozeznanie, co jest dobre, a co złe (np. że nie wolno krzywdzić innych, niszczyć cudzej własności, przywłaszczać sobie znalezionych rzeczy). Dziecko dojrzałe społecznie dobrze się czuje w nowym środowisku szkolnym, z chęcią podejmuje zadania na rzecz innych np. dyżury. Przejawem niedojrzałości społecznej jest stałe absorbowanie uwagi nauczyciela, domaganie się ciągłego wyróżniania i dążenie do uprzywilejowanej pozycji w klasie.

Dzieci niedojrzałe społecznie mogą też izolować się od grupy, stronić od kolegów, unikać wspólnych zabaw łatwo poddawać się dominacji kolegów, wykazywać bierność, nieśmiałość, lękliwość, małomówność.

Dojrzałość fizyczna to ogólna sprawność organizmu i zdrowie dziecka. Długotrwałe choroby, defekty fizyczne i inne dolegliwości organizmu utrudniają pracę szkolną dziecka. Dziecko szkolne dysponować musi odpowiednim zasobem sił fizycznych i odpornością na zmęczenie. Wielogodzinne siedzenie w ławce, noszenie ciężkiego tornistra szkolnego i wykonywanie różnych zadań umysłowych jest trudne nawet dla dziecka zdrowego, silnego i sprawnego. Przy takich czynnościach jak pisanie, rysowanie, wycinanie, wydzieranie, konstruowanie, nawlekanie koralików i innych pracach plastyczno-technicznych potrzebna będzie dziecku dobra sprawność rąk, koordynacja ruchowa i koordynacja ruchowo-wzrokowa. W przeciwnym wypadku ruchy będą powolne, nieharmonijne, sztywne, kanciaste, mało precyzyjne. Mogą też występować współruchy, czyli niepotrzebne ruchy służące rozładowaniu nadmiernego napięcia np. poruszanie językiem przy pisaniu lub rysowaniu. Dziecko o prawidłowym rozwoju ruchowym potrafi przez chwilę stać na jednej nodze, skakać na jednej nodze, przeskakiwać przez przeszkody. Siedmiolatek sprawnie i szybko biega, przy czym ruchy rąk i nóg są zharmonizowane. Dobra koordynacja ruchowa umożliwia mu jazdę na rowerze, na rolkach, na nartach.

Dojrzałość emocjonalna to zdolność do przeżywania bogatego i zróżnicowanego świata uczuć, to odpowiednia do wieku umiejętność panowania nad swoimi emocjami i kontrolowania ich. Impulsywność reakcji u 7 latka ulega obniżeniu, zaś czas przeżywania różnych stanów wydłuża się.

Uczeń dojrzały emocjonalnie odczuwa więź ze swoją grupą, z klasą, z panią. Przeżywa różne radości i smutki związane z życiem klasy. Dojrzały emocjonalnie 7 latek prawidłowo reaguje na pozytywne bądź negatywne uwagi dotyczące zachowania i postępów w nauce, nie załamuje się z byle powodów. Dziecko niedojrzałe emocjonalnie jest wybuchowe, drażliwe, agresywne, złości się lub płacze z błahego powodu, często popada w konflikty z kolegami. Może też być zahamowane, zalęknione, niepewne, napięte, nadwrażliwe, płaczliwe. Taki typ dziecka boi się głośniejszych uwag nauczyciela nawet, gdy nie dotyczą ich samych. Czasami skarżą się na bóle głowy, brzucha, bezsenność, bywa, że przed wyjściem do szkoły mają wymioty, biegunkę.

  PORADNIK  DLA  RODZICÓW:

         Aby zapewnić dziecku dobry start w szkole przygotujcie dla niego:

·        stałe miejsce do pracy i odrabiania lekcji

·        miejsce na książki i przybory szkolne

Pomyślcie także o przygotowaniu samego dziecka:

·        zadbajcie o to, by dziecko cieszyło się, że idzie do szkoły – szkoła to miejsce przyjazne dziecku, gdzie uczy się wielu ciekawych rzeczy, poznaje nowych kolegów

·        przyzwyczajajcie dziecko do dbałości o wygląd zewnętrzny

·        przeznaczcie dziecku czas na wspólny spacer, na czytanie książek i rozmowy

·        pobudzajcie go do opowiadania o wydarzeniach i przeżyciach szkolnych

·     zachęcajcie do rysowania, malowania, lepienia z plasteliny, masy solnej – to bardzo dobrze wpływa na sprawność manualną i przygotowuje do nauki pisania

·     grajcie z nim w różne gry, które rozwijają pamięć wzrokową, spostrzegawczość i logiczne myślenie

·        wdrażajcie do systematyczności, obowiązkowości i punktualności

Pamiętajcie, że dla prawidłowego rozwoju dziecka konieczne są:

·        ład, spokój i pogodna atmosfera w domu

·        utrzymanie uczuciowego kontaktu z dzieckiem

·        przestrzeganie stałego rozkładu dnia

·        stały udział dziecka w drobnych pracach domowych

·        możliwość zabawy z rówieśnikami

Gdy dziecko zacznie uczęszczać do szkoły:

 ·        rozmawiajcie z dzieckiem o tym, co było w szkole

·        przeglądajcie zeszyty i prace szkolne dziecka, chwalcie za to, co trzeba  pochwalić, zgańcie, jeśli dziecko na to zasłuży

·        nie krzyczcie, gdy czegoś nie umie, uzgodnijcie z nauczycielem, jak mu pomóc

·        wymagajcie, by dziecko pakowało wieczorem swój tornister

·        dbajcie o zdrowie dzieci.

Opracowanie: Róża Karaszewska